“तु क्रांतीज्योती तू धैर्याची मूर्ती तू ज्ञानाई, तुझ्या ऋणातून कशी होऊ मी उतराई!
मिळाला हक्क शिक्षणाचा तुझ्या कष्टांमुळे, आद्य आणि वंद्य तू आमची लाडकी सावित्री माई!”
savitribai phule information in marathi
ज्ञानज्योती सावित्रीबाई फुले या प्रख्यात भारतीय समाजसुधारक आणि शिक्षणतज्ञ होत्या, त्यांना महिला सशक्तिकरण, विशेषतः शैक्षणिक क्षेत्रातील योगदानासाठी स्मरणात ठेवले जाते.आपल्या अथक प्रयत्नांनी सामाजातील अनिष्ट रूढी परंपरांना त्यांनी विरोध केला.भारतीय इतिहासातील सामाजिक सुधारणा चळवळीतील एक प्रतिष्ठित व्यक्तिमत्त्व बनले आहे. त्यांचा वारसा आजही प्रासंगिक आहे, कारण त्यांचे कार्य देशभरातील महिलांना प्रेरणा आणि सशक्तीकरण करत आहे.
क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म ३ जानेवारी १८३१ रोजी महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील नायगाव या गावात झाला. त्यांचे वडील खंडोजी नेवासे पाटील आणि आई लक्ष्मीबाई हे शेतकरी व माळी जातीचे होते. गरीब कुटुंबातुन असूनही सावित्रीबाईंनी शिक्षण घेण्याचा निर्धार केला होता. ख्रिश्चन मिशनऱ्यांनी स्थापन केलेल्या स्थानिक शाळेत त्या वाचायला आणि लिहायला शिकल्या.
1840 मध्ये, सावित्रीबाईंनी ज्योतिराव फुले यांच्याशी विवाह केला, जे सहकारी समाजसुधारक आणि कार्यकर्ते होते. ज्योतिराव फुले हे देखील महिला शिक्षण आणि सक्षमीकरणाचे पुरस्कर्ते होते आणि त्यांनी सावित्रीबाईंना मुलींसाठी शाळा स्थापन करण्याच्या प्रयत्नांना पाठिंबा दिला. त्यांनी मिळून 1848 मध्ये पुण्यात मुलींसाठी पहिली शाळा स्थापन केली, जी त्यावेळची अभूतपूर्व कामगिरी होती. या शाळेला ‘स्वदेशी शाळा’ असे संबोधले जात असे आणि सर्व जाती आणि धर्मातील मुलींना शिक्षण देणे हा त्यांचा उद्देश होता.
सावित्रीबाई फुले यांचे कार्य केवळ शिक्षणापुरते मर्यादित नव्हते. त्यांनी महिलांचे सक्षमीकरण करण्यासाठी आणि जातिवाद आणि अस्पृश्यता यांसारख्या सामाजिक दुष्प्रवृत्तींविरुद्ध लढण्यासाठी अथक प्रयत्न केले. त्यांनी 1852 मध्ये महिला सेवा मंडळाची स्थापना केली, ही महिला कल्याणकारी संस्था होती जी कौटुंबिक हिंसाचार, लैंगिक छळ आणि इतर प्रकारच्या अत्याचारांना बळी पडलेल्या महिलांना मदत पुरवत होती.
शिक्षण आणि महिला सबलीकरणातील त्यांच्या कार्याव्यतिरिक्त, सावित्रीबाई एक विपुल लेखिका आणि कवयित्री देखील होत्या. त्यांनी अनेक कविता आणि पुस्तके लिहिली, त्यापैकी अनेकांनी स्त्रियांच्या संघर्षांवर आणि सामाजिक सुधारणेची गरज यावर प्रकाश टाकला. जनजागृती आणि परिवर्तनाची चळवळ निर्माण करण्यासाठी त्यांचे लेखन हे एक शक्तिशाली साधन होते.
10 मार्च 1897 रोजी वयाच्या 66 व्या वर्षी सावित्रीबाई फुले यांचे निधन झाले. त्यांचा कार्याने महिलांच्या पिढ्यांना त्यांच्या हक्कांसाठी लढण्यासाठी आणि त्यांच्या स्वप्नांचा पाठपुरावा करण्यास प्रेरित केले आहे. भारतीय समाजात त्यांचे योगदान महत्त्वाचे आहे. महिला सशक्तीकरण आणि सामाजिक सुधारणांचे श्रेय त्यांनाच जाते.
दरवर्षी 10 मार्च रोजी सावित्रीबाई फुले पुण्यतिथी निमित्त, संपूर्ण भारतातील लोक त्यांना आदरांजली वाहतात.
शेवटी, सावित्रीबाई फुले या भारतीय समाजाच्या प्रेरणास्थान आहेत. त्यांनी आपले जीवन महिलांच्या उन्नतीसाठी आणि सामाजिक अन्यायाविरुद्धच्या लढ्यासाठी समर्पित केले. त्यांचे कार्य आणि विचार आजही संपूर्ण भारतातील महिलांना प्रेरणा देत आहेत आणि त्यांना सक्षम बनवत आहेत. त्यांची शिकवण ही शिक्षणात किती सामर्थ आणि सामाजिक बदलासाठी लढणं किती महत्वाचं आहे हे दाखवून देते. म्हणूनच म्हणतात, “त्या लढल्या, म्हणून आम्ही घडलो !”. सावित्रीबाई फुले पुण्यतिथीनिमित्त त्यांच्या स्मृतीस विनम्र अभिवादन करून त्यांनी सुरू केलेले कार्य पुढे चालू ठेवूया.
तुम्हाला हेहि वाचायला आवडेल: गुढीपाडवा शुभेच्छा संदेश
तुम्हाला हेहि वाचायला आवडेल: संत एकनाथ महाराज षष्ठी